2
استادیار گروه باستان سناسی واحد ایلام.دانشگاه آزاد اسلامی ایلام
3
دانشیار گروه دانشگاه ایلام
چکیده
والیان فیلی یکی از سلسلههای محلی ایران است که در لرستان پیشکوه و پشتکوه حکمرانی داشتند. در روزگار سلطنت قاجاریه قلمرو والیگری آنان صرفاً به قسمت کوچکی از این ناحیه به نام پشتکوه محدود گردید و با عنوان «والیان فیلی پشتکوه» مشهور شدند. یکی از نکات مبهم در مورد والیان فیلی پشتکوه، حدود و ثغور قلمرو حکومت محلی آنهاست؛ بهویژه اینکه واکاوی نوشتههای دهههای اخیر نشان میدهد که علاقهای نسبی در میان محققان معاصر در راستای برابرسازی قلمرو «پشتکوه» با حوزۀ «استان ایلام» شکل گرفته است؛ در واقع در این پژوهشها نوعی بیتوجهی نسبت به واقعیات تاریخی دیده میشود. در نوشتار حاضر از طریق بازخوانی و بررسی منابع تاریخی تلاش شد تصویر روشنی از قلمرو والیان فیلی پشتکوه ترسیم شود. نتایج پژوهش حاکی از این است که حوزۀ طبیعی پشتکوه شامل مناطق جنوب، جنوب غرب، غرب و شمال غرب کبیرکوه بوده که با توجه به ضرورتهای سیاسی تاریخی دورۀ قاجار، به قلمرو جغرافیای سیاسی والیان تبدیل شده است. پشتکوه محدود به قسمتهایی از استان ایلام بوده و تمام حوزۀ این استان را در بر نمیگرفته است؛ پس نباید استان ایلام را با پشتکوه برابر دانست؛ در واقع، پنداشتِ برابر دانستن پشتکوه با حوزۀ استان ایلام از عدم آگاهی محققان معاصر سرچشمه میگیرد.